ورزش در افغانستان :ورزش فعالیت بدنی است که ملت افغان بمنظور صحت سلامتی بدن، شهرت، رقابت و تفریح و سرگرمی مورد استفاده قرار می‌دهند. درین کشور ورزشهای ملی و بین‌المللی وجود داشته که بعضی از ورزشها پس از قرن ۱۸ توسط انگلیسها ترکها و کمیته ملی المپیک افغانستان در کشور مروج شده است. زیاد ترین فعالیهای ورزشی را جوانان و نوجوانان بپیش می‌برند. همانطوریکه بازیهای المپیک باعث گردیده است تا هزاران ورزشکاران جهان تلاش می‌ورزند تا درین مسابقات شرکت نموده شهرت وثروت کسب نمایند در افغانستان جشن نوروز (میله گل سرخ)، روزهای آزادی و مذهبی مرکز تشویق ورزش کاران آفغانستان بوده‌اند. درین روزهای خجسته از طرف شاهان وبزرگان افغان به ورزش کاران انعام داده می‌شد که این عنعنه تا اکنون دوام دارد.
هدف ورزش
ورزشهای ملی افغانستان معولاً بمنظور سلامتی بدن، زیبائی اندام ،دفاع از خود، رقابت ، کسب سرمایه ،شهرت و تفریح مورد استفاده قرار دارد. . زیاده مسابقات ورزشی بمنظور تجلیل از روزهای خجسته سال و روزهای ملی اجرا می‌شود. ورزشهای وارد شده قسمت اعظم خاک را پوشانیده است. فتبال و والیبال و بیلیارد، کریکت، وزنه برداری، کونگ‌فو و کاراته در سراسر افغانستان وجود دارد وهمه به آن آشنائی دارند.
تاریخچه ورزش در افغانستان
ورزش بیل بازی وبیل جنگی یکی از ورزش وسنن تفریحی افغانها است
نشان زنی یکی از سرگرمی‌های بزرگان کابل قدیم بود
فوتو یادگاری ظاهرشاه با گروپ از پلوانان افغان که از رقابت موفقانه برگشته‌اند
حرکات ورزش عیر منظم از قبیل دویدن شکار نمودن، شنا نمودن کوه گردی از پیدایش انسان طور طبیعی وجود داشت. اولین رقص منظم در دور آتش توسط آریایها بنا گردید. این ورزش با خواندن سرودها وخوردن شراب سونا اجرا می‌شد. پس از بو جود آمدن نیزه تیر کمان تمرینات نشان زنی، تمرینات اکرباتیک، کشتی گیری واسپ دوانی جای رقص‌ها را می‌گیرد. با ورود یونانیان در بلخ وازدواج با رخسانه دختر شاه باختر ورزشهای منظم کشتی گیری، اسپ دوانی ورزشهای اکروباتیک و ژمناستیک رونق بهتر گرفته و در نوروز مسابقات ورزشی صورت می‌گرفت. پس از مرگ اسکندر رخسانه این قومندان باختر در انکشاف سپورت و تمدن بلخ سهم ارزنده را گرفت. جشن چهل روزه نوروز بلخ سر آغاز تفریحات و ایام مسابقات ورزشهای منظم در افغانستان بود که تا اکنون این جشن ادامه دارد. در جشن نوروز مسابقات بزکشی، نیزه بازی، سرکس (ناتک)، اسپ دوانی، بیل بازی، سگ جنگی، صحنه آواز خوانی، شتر جنگی، تخم جنگی، پهلوانی، قوچ جنگی در شهر مزار شریف الی چهل روز دوام دارد. پس از قرن ۱۸ مسابقات ورزشی نه تنها اهمیت تربیت بدنی بلکه اهمیت سیاسی واقتصادی را بخود گرفت. در سال ۱۸۳۹ورزش بیسبال (توپ دنده) و کرکت توسط انگلیسها در افغانستان مروج گشت. ولی بزودی از طرف ملا ایمامان بازی کرکت ممنوع قرار داده شد. پس از قرن ۱۹ورزشهای فتبال والیبال باسکتبال در مکاتب منحیث مضمون رسمی تدریس داده شد. در سال ۱۹۲۳ غازی ستدیم از طرف شاه امان اله افتتاح گردید. درسال ۱۹۳۳ فدراسیون فتبال در افغانستان تاسیس گردیده افغانستان دارای تیم ملی فتبال شد. برای اولین بار تیم افغانستان در بازهای المپیک سال ۱۹۳۶ شرکت جست. اولین مسابقه بین‌المللی فتبال افغانستان در مقابل تیم ایران در سال ۱۹۴۱ در غازی ستدیم اجرا شد که هیچ یک برنده نشدند. درسال ۱۹۴۸ افغانستان عضو فدراسیون بین‌المللی فتبال گردید. درهمین سال مسابقه را در بازیهای المپک لندن اجرا نمودند. درین مسابقه افغانستان برنده نشد. سپس تیمهای فتبال وپهلوانی در هردوره المیک شرکت می‌جست. درسال ۱۹۶۴ پهلوان محمد ابراهیم در مسابقات المپیک توکیو پهلوان نمبر پنجم شد. در سال ۱۹۶۵ فدراسیون بادی بلدینگ (بدنسازی) تشکیل شد. در سال ۱۹۶۷گلف قرغه کابل افتتاح شد. ۱۹۶۸شرکت افغانستان در المپیک تابستانی مکزیکو سیتی شرکت نمود.۱۹۷۲حضور تیم المپیک افغانستان در المپیک مونشن جرمنی شرکت جست. در سال ۱۹۷۸گلف کلاب کابل بسته شد. در سال ۱۹۸۰افغانستان در رقابتهای المپیک تابستانی مسکو اشتراک یافت. همانند المپیک‌های پیشین تیم المپیک افغانستان موفق به دریافت مدالی نشد. در سال ۱۹۸۴ دولت دموکراتیک افغانستان نگذاشت ورزش کاران افغانی در مسابقات المپیک لوس آنجلس شزکت ورزند. دولت افغانستان رسما المپیک ۱۹۸۴ لس آنجلس آمریکا را تحریم کرد. در سال ۱۹۸۵ فدراسیون ملی ژیمناستیک افغانستان تشکیل یافت. در سال ۱۹۸۸ بازیکنان افغانستان در المپیک کوریای جنوبی اشتراک ورزیدند. بزکشی بعنوان یکی از ورزشها و تفریحات افغانها در فیلم رامبو ۳ و با بازیگری سیلوستر استالون به جهانیان معرفی گردید. در سال ۱۹۹۳ میدان گلف کلاب کابل بازگشایی شد. در همین سال طیاره حامل ورزشکاران تیم بادی بلدینگ (بدنسازی) افغانستان در مزار شریف سقوط کرد و تمام ۱۲ نفر اعضای تیم کشته شدند. در سال ۱۹۹۶ افغانستان در رقابتهای المپیک آتلانتا حضور یافت. در زمان طالبان ورزش فتبال و والیبال فعال بود ولی صرف مسابقات داخلی صورت می‌گرفت. پس از سال ۲۰۰۱ دروازه ورزش بروی کشور اعم از زنان ومردان باز شد. در جنوری سال ۲۰۰۲ اولین مسابقه ورزشی فتبال در غازی ستدیم بین تیم ملی افغانستان و انگلند برگزار گردید. از آن ببعد در مرحله اول افغانهای که در کشورهای خارج زندگی می‌کردند در تیمهای ورزشی افغانستان منسجم شدند. اولین حضور افغانستان در مسابقه‌های جهانی پس از ۲۸ سال، حضور در بازیهای آسیایی بوسان کره جنوبی سال ۲۰۰۲ بود. و پس ۲۰۰۶ باشگاه‌های داخل خاک خود کفا گردیده مسابقات را باکشورهای خارج براه انداخته در هرگوشه وکنار کشور باشگاه‌ها و فدراسیونهای ورزشی را بنا نمودند. که پس از ۲۰۱۱ نتیجه خوب بدست آوردند.
ورزشهای ملی افغانستان
عبارت از ورزشهای است که ازخاک افغانستان یا از اقوام ساکن آریانا، باختر، خراسان وافغانستان بر خاسته درهمین کشور رشد نموده باشد. ورزشهای ملی یکی از سنن افغانی نیز میباشد. مهمترین ورزشهای ملی افغانستان عبارتند از بزکشی، اسپ دوانی، خر دوانی، کشتی گیری، شمشیر جنگی، بیل بازی، چوب جنگی شناوری، دویدن، درخت بازی، ناتک، نیزه بازی، سنگ دورکان، دست بردکان، شرط زنی، یخ مالک زنی، نفس بردکان، توپ دنده ودنده کلک میباشد.
بزکشی
نمونه از بزکشی شهر مزار شریف دشت شادیان
نمونه از بزکشی شهر مزار شریف دشت شادیان
بزکشی از مهمترین بازی ملی افغانستان میباشد. درین بازی مردان خیلی قوی شرکت ورزیده یکی از پرهیجانترین ورزش افغانستان بشمار می‌آید. بزکشی از خیلها قدیم در بلخ باستان مروج بوده است. گویند آریائی‌ها درشبانگاه بالای یونانیان حمله نموده هر اسپ سوار یک نفر از دشمن را می‌ربود. پس از سالها این حرکات به ورزش بزکشی تبدیل شده به عوض آدم بز را کش می‌نمودند. بازی بزکشی در افغانستان بشکل رسمی وغیر رسمی وجود دارد. بازی رسمی دارای مصئونیت بوده ولی بازی غیر رسمی خیلی سخت وخطر ناک میباشد. که فعلاً بازی غیر رسمی زیاده در قریه جات وولسوالی‌ها حتا به سطح شهر وجودارد. هر ولایت از ۵۰۰-۲۰۰۰ چاپ انداز دارد که از میان آنها ده نفر به صفت تیم ولایت انتخاب می‌شود. همه ساله در جشن نوروز و جشن استقلال مسابقات بین ولایات صورت می‌گیرد. در ولایات ولسوالی‌ها وقریه جات در هر جمه مسابقات بزکشی صورت می‌گیرد.
دربازی بزکشی شلاق زدن در اثنا بالا نمودن و انتقال بزغاله مروج است. گاهگاهی دورقیب بزغاله را به فاصله ده‌ها کیلومتر برده پس از جنگ دست پا یا قتل دو باره برگشته بز را در دایره حلال می‌اندازند. در قشلاقها وولسوالی‌ها به صدها اسپ شرکت جسته وتیم جود ندارد هرکی بازور وقوت وشلاق زدن بزغاله را بلند نموده به دایره حلال می کشاند. در جریان مسابقه دست پا شکستن، زخمی شدن وزیر پا اسپها شدن اکثراً وجود دارد. بعضی اسپهای تربیت شده چاپ انداز را با دو پا به زمین می‌اندازد. اگر پهلوانی در جریان بازی کشته می‌شود فقد خانها ومالیکین تصمیم گیری می‌نمایند کس محاکمه نمی‌شود. ظاهرشاه تلاش فراوان نمود تا این بازی را شامل بازی المپیک نماید. تا آنکه در سال۱۳۳۹ اداره المپیک با قبول یکتعداد مقررات این بازی را شامل بازیهای المپیک نمود. ودر افغانستان فدراسیون بزکشی تاسیس گردید.
مقررات ورزش بزکشی
هرتیم دارای ده نفر باشند.
شلاق زدن به پهلوان چاپ انداز ممنوع است
وقت این بازی یک ساعت و ۴۵ دقیقه میباشد.
میدان بزکشی دارای طول ۴۰۰ وعرض ۳۰۰ متر باشند.
فقط ۵ نفر از بز کش از هرتیم میوانند در نصف بازی شرکت جویند.
هر نصف بازی ۴۵ دقیقه میباشد.
پس از ۴۵ دقیقه برای ۱۵ دقیقه تفریح وجود داشته باشد.
وزن بزغاله از ۵۰کیلو اضافه نباشد.
کشتن وزخمی کردن عمدی ورزش کاران جرم است.
بازی توسط ریفری اداره شود.
ریفری حق دارد که وقت بازی یک چاپ انداز را کم زیاد وتمدید کند.
لباس چاپ انداز و زین اسپ وزن وطول شلاق به معیار حفاظتی برابر باشد.
کشورهای چون ازبکستان تاجکستان ترکمنستان قرغیزستان قزاقستان پس از آزادی ومجزا شدن از دولت شوروی بزکشی را در کشور خود مروج ساختند که آهسته آهسته در حال انکشاف است. امکان آن می‌رود در آینده خیلی نزدیک مسابقات جهانی بزکش بین ۸-۱۰ کشور آسیائی میانه براه انداخته شود. وبه ملیونها تماشا چی غرض تماشا بزکشی خواهند آمد. روزی خواهد رسید که مانند جشن دیواری هند، گاو بازی و جنگ بادنجان رومی اسپانیا بازی جهانی گردد.۱
توپ دنده
نوع ابتدائی از بیس بال است که از کشور هند به افغانستان ترویج شده است. این بازی ۴۰ سال قبل در افغانستان خیلی مروج بود با بمیان آمدن بازی فتبال علاقمندان آن کم شده است.
دنده کلک
بازی دنده کلک از خیلیها قدیم در افغانستان وجود دارد. بازی کنان این ورزش نوجوانان وجوانان است. این بازی نزدیک با بیس بال و کریکیت است. چوب طویل به اندازه ۸۰ سانتی متر که به آن چوب خورد زده می‌شود بنام دنده یاد می‌شود وچوب خورد به طول ۲۰ سانتیکه دوطرف آن تیز است بنام کلک یاد می‌شود. درین بازی به عوض توپ از چوب کوچکی که دو نوک آن مانند پنسل باریک تراش شده باشد استفاده می‌شود. مسابقات این ورزش توسط دو گروپ کوچک و یا بزرگ می‌تواند صورت گیرد. روش این بازی طوریست که بچه‌ها در وسط یک توته زمینی که سطح هموارداشته باشد، خوچک را آماده می‌سازند «خوچ عبارت ازحفری است که به قطر۸۰ سانتی وبه عمق ۱۵ سانتی متر که توسط بازی کنان این بازی حفر می‌شود تا درهنگام بازی، کلیک درآن ایستاده شود. در اثنای اصابت دنده کلک از زمین بر خواسته و آنرا همرای با دنده ضربه وارد نمایند و بدور اندازند. بعد از بدست آوردن نوبت ازسوی یک جناح، به بازی آغازمی نمایند. ابتدا کلیک توسط یکتن از گروپ جانب مقابل بطرف هوا بلند می‌شود. حین نزول ازهوااگر لیک بداخل «غوچک» افتد نوبت به شخص دیگری واگذار می‌گردد. اگرکلک به غوچک اصابت نکند، بازیگر همرای چوب دست داشته اش سه مرتبه در قسمت لبه کلک ضربه وارد می‌نماید، درصورتیکه از زمین برخیزد درهوا ضربه دومی را برایش حواله نموده و آنرا بدور می‌اندازد که در نزد بازی کنان یک بر محسوب می‌شود. زمانی که چهاربر شد آنرا یک نو می گویند. بازیکن هرباریکه که کلکرا بلند کند و با ضربه دومی دور رود نمی‌سوزد اگر یک بار ضربه وارد کند ودنده به زمین بخورد می‌سوزد وعددش صفر می‌شود اگر طرف مقابل کلک را از هوا قپ کند بازی تبدیل می‌شود. به همین شیوه این بازی ساعت‌ها ادامه می‌یابد. آنچه که قابل ذکراست: قبل از آغاز بازی دو گروپ بازیکن یک سرحد بفاصلهٔ ۵۰ الا ۸۰ متری تعین نموده و حین بازی اگر لیک از اثر ضربهٔ دنده چوب ازسرحد تعین شده به پیش پرتاب گردد، هر دو گروپ به دویدن آغاز می‌نمایند تا هر یک گروپ از دیگری سبقت جسته و لیک را لمس نمایند بازیکن را از نوبت باز می‌دارند و اگر شخص بازیکن آنرا قبل از همه بدست خود و یا توسط گروپ خود بدست آرد، بازی کمافی السابق ادامه دارد. بدین منوال جوانان سرگرمی عنعنوی خویش را که از نیاکان به ارث برده‌اند، در زمان خویش به بازی می‌گیرند و از آن لذت می‌برند. اگر یکی از گروپ به اندازه ۳۰۰ طول دنده را پوره کند برنده است. اگر یک بار در کنار کلک ضربه وارد شود و کلک بلند نشود بازی کن می‌سوزد وباید خودرا زنده کند.
کوه نوردی
افغانستان یک کشور کوهی بوده از زمان پیدایش انسان درین سرزمین کوهنوردی در زندگی روز مره شان وجود داشته است. تعدادی از مردمان افغانستان در کوها زندگی دارند.۲۰ فیصد مردم کابل درکوها الی ارتفاع یک کیلومتر زندگی می‌نمایند. طور رسمی تیمهای کوهنوردی از سال ۱۳۴۵ در کشور آغاز به فعالیت نمودند. پس از سال ۲۰۰۱ این ورزش دوباره طور رسمی آغاز وتااکنون ادامه دارد. فعلاً صدیقه میار نورستانی به حیث رئیس فدراسیون کوه نوردی ایفای وضیفه می‌نماید. صدیقه میار نورستانی اولین کوهنورد و مربی اناث در افغانستان است که قله کوه آلپ ایتالیا را فتح نموده و آرزوی رسیدن به بلند ترین کوه جهان، یعنی قله ایوریست را دارد. ایوریست، مرتفع ترین کوه جهان در نیپال موقعیت دارد. در عین حال او یگانه کوهنورد افغان است که توانسته قله‌های پنجشیر و بدخشان را بپیماید. فعلاًسازمان ایتالیایی موسوم به "پهنه کوه" بتعداد ۲۲ افغان را در بخش کوهنوردی تعلمات می‌دهد. بلند ترین قلل افغانستان را بنام نوشاخ به رتفاع ۷۴۹۲ متر میگویند که در سال ۱۳۸۸ توسط یک گروه ۴ نفری افغان تسخیر گردید. دونفری که در آن نقطه خودرا رسانیده اندبنام ملنگ جان دریا و عمروالدین سنجار میباشد. فعلاً کمیته المپیک گروه ۱۰۰ نفری را درتحت آموزش کوهنوری قرار داده است. در هر پانزده روز آنها را در قرغه وپغمان تعلیمات می‌دهد.
سرجه
سرجه بازی زمستانی و لغزیدن از نشیبها بالای برف میباشد. پسران وجوانان که در دهات زیست می‌نمایند چند تخته چوپ را باهم میخ نموده در روی برف سرجه بازی می‌نمایند. این بازی در حال نشسته ویا خواب شده اجرا می‌شود. مردم چوب تخته‌ها را قبل از بازی سرجه چرب می‌نمایند تا لشم وفرسوده نشود.
کشتی گیری
کشتی گیری مردمان روستا نشین
کشتی گیری یکی از ورزشها وسنن ملی افغانستان میباشد. مردم افغانستان کشتی گیری را طور عموم پهلوانی میگویند. کشتی گیری درین کشور تاریخ طولانی دارد. زیرا زیاده شاعران افغان در اشعار خود از کلمه پهلوان یاد نموده است. قصه رستم وسهراب تورانی یکی از رویداد واقعی این کشور است که در عصر اوستا می‌زیستند. بر مبنای روایت‌ها گویند در زمانه‌های قدیم پهلوانان ما پیش از مسابقه بدن شان را با تیل‌های سیاه و یا زیتون چرب می‌نمودند و در آفتاب می نشتند، بعد به کشتی می‌پرداختند و چهار طرف محل برگزاری بازی شان را به فاصله ۱۰ متر بر ۱۰ متر ریسمان می‌بستند. در حین رقابت‌ها وقت تعیین نبود، داور در میدان موجود نبود، وزن کشتی گیران معلوم نبود، هیچ گونه قوانین برای بازی وجود نداشت، مسابقه میان یک جوره به ساعت‌ها دوام می‌نمود و مسابقه تا زمانی ادامه می‌داشت تا پشت یک پهلوان به زمین اصابت می‌کرد یا یکی از حریف‌ها به دیگرش تسلیم می‌شد. در ختم رقابت‌ها برای ورزشکار برنده معمولاً یک چپن سبز با یک دستار و پول نقد به گونه تحفه داده می‌شد. تماشاچیان با پرداخت پول از همچو رقابت‌ها دیدن می‌نمودند و بالای هر یک از پهلوانان جایزه می‌گذشتند. پهلوانان دران زمان با پای برهنه، و با یک نیکر تا سر زانوهای شان دراز می‌بود به رقابت می‌پرداختند. و این رقابت‌ها بیشتر درباغ عمومی شهر کابل برگزار می‌شد. پهلوانان نامدار در زمان سلطنت امیر عبدالرحمن خان که در رقابتهای حایز مقام بودند عبارتند از بابه قادر و بهرام واته بود. اینها روزانه سه هزار بیتک و سنیه کشی می‌نمودند. در زمان سلطنت امیر امان‌الله خان پهلوانان نامور و استادان این رشته روی کار شدند که عبارت بودند از: خلیفه امیر جان؛ خلیفه نظام؛ خلیفه رحیم بودند. در سالهای ۱۳۳۵ تا ۱۳۳۸ هجری خورشیدی در افغانستان برای نخستین بار دوشک پهلوانی روی کار شد. و در همین وقت مربی جاپانی به نام مستر ناگا برای تمرینات بهتر پهلوانی وارد افغانستان شد و تمریناتش را با ورزشکاران افغان در کلپ معارف آغاز نمود. پهلوانان افغان برای نخستین بار پس از کسب عضویت در خانواده المپیک بین‌المللی در سال ۱۹۳۴ میلادی روانه بازیهای المپیک شدند که نتایج ورزشکاران افغان قناعت بخش خوانده شد. کشتی گیری در افغانستان نظر به ولایات فرق دارد. درولایات شمال از پا گرفتن فول میباشد. با خواباندن حریف کامیاب است. افغانستان که یکی از پایه گذاران بازیهای آسیایی به شمار می‌رود، پهلوانان افغان در بیشتر بازیهای آسیایی شرکت ورزیده و نتایج قناعت بخشی را به دست آورده‌اند. به همین ترتیب پس از مدتی شاگردان این سه استاددر رقابتهای داخلی و خارجی هم نتایج مطلوب را به دست آوردند. مشهور ترین کشتی گیران آن وقت عبارت بودند از: پهلوان محمد براهیم مشهور به ابراهیم شش کبابی؛ پهلوان احمد جان؛ پهلوان آصف کوهکن؛ پهلوان جان آقا پهلوان محمد صدیق زرگر؛ پهلوان داوود؛ پهلوان نادر علی؛ پهلوان رزاق بلال، پهلوان محمد اسلم کابلی عبدالحق و... بود. پس از سال ۲۰۰۲ ورزش پهلوانی دوباره راه صعودی خودرا آغاز نمود. فعلا در شهر کابل بیشتر از ۲۲ کلپ پهلوانی وجود دارد. پرویز سلطانی، محمد آزاد برنده مدال طلا، مصطفی نظری برنده مدال طلا دروزن ۶۸ کیلو، امید حسینی قهرمان در وزن ۶۳-۶۵ کیلو، وغیره از پهلوانان مشهور وقت هستند.
کروم بورد
تخته کروم بورد
این ورزش از هندوستان داخل خاک افغانستان گردیده وبه سرعت تمام رشد نمود. علت رشد آن این بود که اکثر رستورانتها و چای خانه‌ها غرض جلب مشتری یک یا چند تخته کروم بورد را غرض جلب مشریان گذاشته بودند. جوانان بیکار وقت فراغت خودرا به این بازی مصروف می‌ساختند. این ورزش آهسته آهسته در فامیلها مروج گردید. بازی کروم بورد خیلیها نزدیک به بازی بلیارد است
شطرنج
ورزش شطرنج یکی از بازیهای عنعنوی مردمان افغانستان است
ورزش شطرنج را بنام ورزش مغزی یاد می‌نمایند. این ورزش درتاریخ افغانستان از زمانه‌های خیلی قدیم مروج بوده است. بازی شطرنج (چتورنگ) از شمال هند یعنی کشمیر چترال منشا گرفته است. این بازی در زمان شاه موری چندراگپتا پیشرفته تر شده در گنداره رشد نمود. کوشانیان افغانستان اولین قوم است که شطرنج بازی می‌کردند. سپس ساسانیان اعراب واروپایان به این بازی آشنا شدند. در افغانستان تعداد بی شماری از مردم در خانه‌ها رستورانتها، باشگاه‌ها، دوایر دولتی وغیره ورزش شطرنج را اجرا می‌نمایند. درسالهای ۱۳۵۴ فدراسیون شطرنج افغانستان تاسیس گردید. درسال۱۳۶۲ کلوپ شطرنج بازان تاسیس شد. پس از سال ۲۰۰۲ ورزش شطرنج دوباره راه صعودی خودرا به پیش گرفت. ورزشکاران شطرنج افغانستان در سال ۲۰۰۴ توانست موفقیت‌های حاصل نمایند. محبوب اله کوشانی در دوره ششم این مسابقه شامل شده توانست۷ امتیاز از ۹ بازی کسب کرده هم ریتینگ و هم عنوان بگیرد. وی همچنین توانست در رده بندی رده پنجم میز ۵ را به خود اختصاص دهد. فعلاً فدراسیون شطرنج افغانستان تنها دارای ۵ ساعت میخانیکی شطرنج است. شطرنج بازان مشهور این کشور در مسابقات ۲۰۰۴ قرار ذیل اند
No. نام ورزش کاران کشور Rtg سال برد
۰۱ نورستانی افغانستان ۱۹۸۸ ۱۹۳۳
۰۲ محمد فیاز فیضی افغانستان ۱۹۳۴ -
۰۳ حمیداله سروری افغانستان ۱۹۲۵ -
۰۴ محمد اسماعیل جمشیدی افغانستان ۲۰۰۱ ۱۹۴۴
۰۵ محبوب اله کوشانی افغانستان ۲۰۱۵ ۱۹۴۵
۰۶ اسماعیل ابراهیم افغانستان ۲۲۰۰
۰۷ سیف الدین ایوبی افغانستان ۲۱۴۸
۰۸ ظریف شغی افغانستان ۱۸۷۸ ۱۹۶۴
۹. ظهرالدین آصفی افغانستان ۲۰۵۵ ۱۹۶۵
-
۲
شطرنج بازان افغانستان عبارتنداز: خیبر فرازی، ذبیح الله احمدی، لیدا همراه. سومینا حسینی ، مرسل فیضی،اسما اسلمی،زهرا رحیمی، حبیب الله امینی. سید وهاب الدین، استاد فیده ظهیرالدین آصفی، محمود حنیف، امین الله خیر اندیش،عزیزاحمد شریفی،طاها انیب،حمیدالله حیدری،احمدسمیع حسن زاده،حبیب الله قادری، کودک ۷ ساله سمیر سعیدی ,... میباشد. یکی از خصوصیات مسابقات شطرنج امروزی بازی به سیستم ریتنگ است.
ریتنگ چیست:ریتنگ مجموعهه ازمعیار طرز دید و قدرت پیشبینی و سنجش مغز شطرنج باز است که ابتدای آن از ۱۲۵۰ شروع و رکورد جهانی آن توسط گاری کسپاروف قهرمان چندین مرتبه‌ای شطرنج جهان قائم گردید که تا کنون به 2848 رسیده اسـت.(البته این رکورد اکنون در اختیار کارلسن نارویژی است.)۳ ورزش کاران چون خیبر فرازی، ذبیح‌الله احمدی، سید وهاب، حبیب الله ،احمدسمیع حسن زاده،حمیدالله حیدری در ورزش شطرنج شهرت خوبی دارند.
شناوری
حوض آب بازی سربسته در شهر کابل.
شناوری یکی ورزشهای است که بروی آب اجرا می‌شود. قبلاً در افغانستان مسابقات شناوری بشکل تیم نبوده بلکه بشکل انفرادی پیش برده می‌شد. مسابقات آنزمان غوطه زدن در زیرآب برای مدت چند دقیقه، رساندن از یک کنار دریا به آنطرف دریا در مدت کم، پیدا نمودن یک شی از قعر آب بود. چنانچه بابر شاه مغول در ۱۵۲۴ در شهر کابل حوض آب بازی را اعمار نمود ودر آنجا خودش وسایر آراکین سلطنتی به مسابقه می‌پرداختند. با ساختن حوضهای آب بازی درشهر کابل وبعض ولایات ورزش آب بازی آهسته آهسته بشکل فنی در حال شکل گرفتن گرفت. در شهر کابل گاه گاهی مسابقات دیف بسر وملاق زدن در حوض آبی پلچرخی و پولیتخنیک اجرا می‌گردید. این سلسله از سال۱۹۴۵شروع گردیده الی سال ۱۹۹۲دوام داشت. از شناوران معروف آنزمان صوفی محمدعلی شناور بود. بتاریخ ۱۶ سنبله ۱۳۹۱هجسی (هجری شمسی) برای اولین بار در افغانستان فدراسییون آب بازی و تیم ملی آب بازی دایر گردید. درین تاریخ ۱۵۰ آب باز از ۱۳ حوض شهر کابل و دو تن آب باز از ولایات هرات و غزنی غرض اشتراک در تیم ملی مسابقه دادند. در این پیکار ورزشکاران در ۴ کلاس: کرال سینه، قورباغه (بقه)، پروانه و کرال پشت با هم به رقابت پرداختند. از جمله ۳۰ نفر درتیم ملی شناوری انتخاب گردیدند. فعلاً مربی تیم ملی قاسم حمیدی و منشی عمومی فدراسیون آب بازی احمدشاکراحمدی میباشد.۴
ریسمان کشی در افغانستان
ریسمان کشی یکی از بازیهای ملی افغانستان اند. قدامت این بازی از تاریخ ایجاد جشن نوروز آغاز گردیده است که تا امروز درجشن نوروز ادامه دارد. در قدیم مسابقات ریسمان کشی در شهر کابل در روز نوروز عیدها، روزهای شادی، وعروسی‌ها صورت می‌گرفت. بعضاً این مسابقات به شرط پول، مهمانی، وغیره مسایل صورت می‌گرفت. پس از اینکه در کشور مکاتب مدارس و دانشگاه‌ها تاسیس شد. هرمکتب، هر فاکولته از خود تیم ریسمان کشان داشت. درسالهای ۱۳۵۶ تیم دانشکده زراعت قهرمان کشوربود. از قهرمانان ریسمان کش آنوقت عادل شاه ریسمان کش، وجنت میر بادی بلدر بود. دومین تیم ریسمان کش تیم فاکولته ساینس به رهبری نجیب اله مرحوم بود. پس از سال ۲۰۰۱ متاسفانه این ورزش مانند آب بازی به یاد فراموشی قرار گرفته است
تفریحات ملی افغانها
تفریح نمودن یکی از خصوصیات انسانی بوده که بمنظور رفع خستگی و دقیت مورد استفاده قرار می‌گیرد. در افغانستان تفرجگاه مردانه وزنانه از هم تفاوت دارد معمولاً تفریح مردم روستاها زیارت رفتن ودیدن اقارب نزدیک است. ولی در شهرها بعضی از مردم با فامیل خود در جاهای تفریحی دور از شهر می‌روند. مردم شهر کابل قبلاً در روزهای رخصتی عمومی میله پغمان، بندقرغه، استالف سالنگ، خواجه صفا، گلبهار، چوک ارغندی، دره پشه‌ای، سروبی، جلال‌آباد و روضه سخی غرض تفریح و استراحت بدن می‌رفتند. پس از سال ۱۳۵۸ مردم افغانستان از نعمت تفریح واستراحت بدن محروم شدند.پس ورود طالبان درخاک طبقه اناث افغانستان از بیرون رفتن تفریح نمودن ورزش نمودن رفتن به مدرسه دفاتر کار وغیره محروم شدند. باوجودیکه پس از سال ۲۰۰۱ در افغانستان برای زنها حقوق داده شده است. ولی حوادث طالبان ، به قدرت نشستن دوباره جهادی ها وتندروان در دستگاه دولت مجال نداد تا زنها مانند سالهای قبل از ۱۳۷۲ زندگی نمایند. از اینکه فعلاً امنیت کشور تضمین نیست مردم از سفر نمودن به خارج شهر تا حدود امکان امتناع می‌ورزند. مهمترین تفرجگاههای افغانستان عبارتند از دره آجر، درنور، بدخشان، درواز، پامیر، بند شیوا، بند امیر، آب استاده غزنی، زیارتهای هرات، قندهار، روضه مزارشریف، سالنگها، گلدره، شکر دره، گلغندی، پنجشیر، درزمستان سروبی و جلال‌آباد و... میباشد
تفریحات ورزشی مردان
تفریحات ملی مردانه افغانستان عبارتند از کوه گردی، آب بازی، یخ مالک زنی، تشله بازی، پربازی، گیرکان، کفتربازی،دوش ، آواز کشیدن صحرائی، درخت نوردی، شنیدن موزیک، بجل بازی، کمسائی بازی، نشه کردن، سنگ جنگی، قوچ جنگی، شتر جنگی، خردوانی، ورزش ، مرغ جنگی، بودنه جنگی، کوک جنگی، قمار بازی ، زنکه بازی، شرط زنی، نیزه بازی، قاغذ پران بازی (گدی پران بازی)، رقص بیل ّبازی، شمشیر جنگی، مره یاد ترا فراموش بازی، شیر جنگی، مزاخ نمودن، آزاردادن، مضمون سازی، خیله سازی، دست بردکان، ارواح بازی، برف جنگی، شکار، نشان زنی، سفر، سنگ اندازی و شب نشینی میباشد.
تفریحات اطفال مذکر
علاوه بر فتبال وکرکت چشم پتکان، گیرکان، آب بازی، پهلوانی ، خاک جنگی، برف جنگی، خیز زنی، ملاق زنی ،دویدن با دو پپا ویک پا،آواز کشیدن صحرائی گدی پران بازی، خیز زنی، دنده کلک بازی، توپ بازی ، آب بازی، یخ مالک زنی، تشله بازی ، قطکان، کشتی گیری،گل بازی، خم تکه بازی وغیره میباشد.
تفریحات زنانه
تفریحات زنان عادی افغانستان عبارتند زیارت رفتن نذر لب آب، نذر مشکل کشا، غیبت گوئی، رقص آبوبه جان، رقص اتن ملی، برفی ساختن ، عروسی گدی، رقص پیشپو، دیره زنی، گازکان وشب نشینی زنانه میباشد. در بعضی مناطق افغانستان که زنان قید اند صرف عروسی‌ها یگانه خوشیهای زنان است که درین اواخر طالبان آنرا هم مردود دانسته و ممنوع ساخته بود.
تفریحات اطفال
سرگرمی های اطفال اناث گدی بازی، جز بازی، رقص آبوبه جان، گیرکان، چشم پتکان،، جز بازی مهمان بازی، زن وشویکانی، چشم بردکان، گاز خوردن ، دویدن ، انواع رقصهای محلی ، بابه زنجیرباف وغیره میباشد.
وزن برداری و پرورش اندام
محمد یوسف سخی مسوول فدراسیون زیبایی اندام ولایت بلخ چندی پیش در نهمین دور رقابتهای انتخاباتی تیم ملی پرورش اندام افغانستان در بین ۳۰۰ ورزشکار از ۲۸ ولایت کشور لقب اقای عضلات افغانستان را از ان خودش ساخت. او برادرشهید محمد عارف سخی قهرمان زیبایی اندام کشور میباشد
در سال ۱۳۳۸ هجری خورشیدی بنیاد پرورش اندام و وزنبرداری توسط یک نفر امریکایی و گروهی از جوانان مانند استاد عبدالشکور ولی از ورزشکـاران وزنبـرداری، کپتـان بابا پیلوت، عبدالاحمد، محمدعلی شناور، بریالی ناصری، روح‌الله و وسایر جوانان گذاشته شد. سپس این جوانان با باز نمودن گلپهای ورزشی توانستند تعداد دیگر از افغانها را تربیت این ورزش نمایند. نا صر هوتکی پرورش اندام فغانستان را در شش دوره تقدیم نموده است که چنین نگاشته می‌شود. دوره اول: جوانانی چون محمد منیر، حیدر کاکو، سلطان شور نول، اکرم بازو، وحید نواسه جعفر خان و عبدالله یعقوبی به صفت پیشگامان این رشته بوده که بعداً به ایجاد کلپها آموزشی این رشته پرداختند. دوره دوم: در اطراف سالهای ۱۳۵۲ هجری شمسی. فدراسیون پرورش اندام با کوششهای گسترده وحید اعتمادی و جوانانی چون کپتان بابا، شمس الله رحیم، نادر فرخ و عده یی دیگر رسما ایجاد شد. کپتان بابا به حیث نخستین رییس فدراسیون پرورش اندام انتخاب گردید. نادر فرخ دومین، شمس الله رحیم سومین، عبدالقدیر رسولی چـهارمیـن، عبــدالـرشید ابراهیـم زاده چـهارمیـن، مـحـمـد رحیـم بره کی پنجمین، فخـر الدین شیخانی ششمین و عبـدالله یـعقوبی هفتمین رییس فدراسیون پرورش اندام افغانستان بوده‌اند. دوره سوم: در دوره سوم پـرورش اندام بالاثر زحمات وتلاشهای استادانی چـون رحیـم بـره کی، هـدایت الله حبیب، حیـات الله، عـزیـز آرزو، تـاج مـحمـد آریـا فیـضی، وحیـد غـفـوری، حبیب غـفوری، نیک مـحمد شیرزی، کبیر بـهادریان، رحمت‌الله کارمند، عبدالجلیل سلطانی، حفیظ توده یی، پرکاش سینگ، حیات مزاری، نسیم پروانی، غوث کلنگاری و عبدالرب، رونق تازه یی یافت. دوره چهارم: در این دوره استادانی چون محمد قدوس، غلام گنگ، اسد بازو، خواجه سلام، خلیل آرش، محمود شاه، محمد زمان، صوفی غنی و عده یی دیگر استند که کاروان پرورش اندام را پویا نگهداشتند. در همین مرحله است که کتگوری قد در مسابقات از میان برداشته شد. (قبلا مسابقات در سه کتگوری قد، برگزار می‌گردید، اما از سال ۱۳۶۵ رقابتهای پرورش اندام بدینسو به پنج کتگوری وزنی برگزار گردید.) دوره پنجم: در این دوره جوانانی چون، حفیظ الله، حمیدالله، عبدالرؤوف مشهور به خوشحال، شفیع، بشیر احمد، محمد اسحاق پاکزاد، صوفی نصیر، امیر محمد، عبدالحمید پنجشیری، ضیا الله خواجه، محمدعلی سلطانی، فرهاد شبل توانستند در زمینه گسترش پرورش اندام سهم ارزنده داشته باشند اینها توانستند پرورش اندام را زنده نگهدارند، رشد دهند و به بالنده گی برسانند. دوره ششم: در این دوره ورزشکارانی چون شیر محمد، فرید احمد، محمد قادر، محمد ظاهر، فضل احمد فضلیار، وحید، شاه نصیر، محمد عمر زلمی، زیرک، احمد جان و نور الله عیدی و عده یی دیگر با ایجاد کلپها به آموزش ورزشکاران پرداختند. نخستین مسابقات پرورش اندام با معیارهای پذیرفته شده بین‌المللی در سال۱۳۵۵ خورشیدی در کابل ننداری در سه کتگوری قد بلند، قد متوسط و قد کوتاه برگزار شد که در کتگوری قد بلندها استاد شمس الله رحیم پایه گذار پرورش اندام در افغانستان مقام اول، استاد حبیب غفوری مقام دوم و استاد عزیز مقام سوم، در کتگوری قد متوسط استاد رحیم بره کی مقام اول، استاد حیات الله مقام دوم و استاد تاج محمد مقام سوم و در کتگوری قد کوتاه استاد هدایت الله حبیب مقام اول، استاد وحید الله مقام دوم و استاد صادق مقام سوم را به دست آوردند. فدراسیون پرورش اندام با معیارهای پذیرفته شده جهانی در سال ۱۳۸۲ خورشیدی عضویت فدراسیونهای آسیایی و جهانی پرورش اندام را کسب کرد و ورزشکاران برتر پرورش اندام توانستند که در نخستین رقابت بین‌المللی در بحرین شرکت کنند و از خود شایسته گی نشان بدهند. سرپرستی فدراسیون پرورش اندام را بعد از وفات استاد عبدالله یعقوبی، تاج محمد آریا فیضی که از ورزشکاران سابقه دار این رشته است تا انتخابات سراسری به عهده داشت و از چند سال بدینسو ریاست فدراسیون پرورش اندام را آقای باور هوتک به عهده دارد. درسال ۱۹۹۳ عده یی از بهترین ورزشکاران پرورش اندام کابل که عازم شهر مزار شریف بودند در اثر سقوط هواپیما جانهای شرین خودرا باختند که ضایعه جبران ناپذیر به ورزش کاران پرورش اندام کشور افغانستان میباشد. طبق معلومات ریاست فدراسیون پرورش اندام حدود ۱۱۵۰کلپ پرورش اندام در سطح کشور وجود دارد که ۲۰۰کلپ آن در کابل فعالیت می‌کند.۵پس از سال ۲۰۰۳ مسابقات ورزش زیبائی اندام تحت نام مستر افغانستان بر پا گردیده که تا اکنون جریان دارد. برنده گان این مسابقات قرار ذیل اند:
۲۰۰۵: خسرو بشیری آقای رقابت افغانستان را به دست آورد.
۲۰۰۶: عزیز احمد نیکیار قهرمانی مستر افغانستان را به دست آورد.
۲۰۰۷: باشگاه بدنسازی برای زنان در ولایت پروان افتتاح شد.
۲۰۰۷: دکتر تمیم برندگی مستر افغانستان را به دست آورد.
۲۰۰۸: در اواخر ماه اوت، اولین رقابتهای وزنه برداری زنان در کابل برگزار شد.
۲۰۰۸: یاسین قادری "قهرمان تمامی افغانستان" شد.
۲۰۰۹: شکراله شکیلی برنده مسابقه آقای افغانستان گردید.
۲۰۱۰: محمد عارف سخی برنده مسابقه آقای افغانستان.
۲۰۱۰ (ژوئن) - محمد عارف سخی - برنده رقابت مستر افغانستان گردیده و کشته شد.
۲۰۱۰: در مسابقات قهرمانی پرورش اندام مردان آسیاجنوبی که در کاتماندومرکز نپال دایر گردید تیم بدنسازان افغان چهار مدال نقره و پنج مدال برنز را به دست آورد.
۲۰۱۱ جون: تیم ملی پرورش اندام افغانستان برنده هشتمین مسابقات قهرمانی پرورش اندام آسیا جنوبی گردید.
هدف ورزش
ورزشهای ملی افغانستان معولاً بمنظور سلامتی بدن، زیبائی اندام ،دفاع از خود، رقابت ، کسب سرمایه ،شهرت و تفریح مورد استفاده قرار دارد. . زیاده مسابقات ورزشی بمنظور تجلیل از روزهای خجسته سال و روزهای ملی اجرا می‌شود. ورزشهای وارد شده قسمت اعظم خاک را پوشانیده است. فتبال و والیبال و بیلیارد، کریکت، وزنه برداری، کونگ‌فو و کاراته در سراسر افغانستان وجود دارد وهمه به آن آشنائی دارند.
تاریخچه ورزش در افغانستان
ورزش بیل بازی وبیل جنگی یکی از ورزش وسنن تفریحی افغانها است
نشان زنی یکی از سرگرمی‌های بزرگان کابل قدیم بود
فوتو یادگاری ظاهرشاه با گروپ از پلوانان افغان که از رقابت موفقانه برگشته‌اند
حرکات ورزش عیر منظم از قبیل دویدن شکار نمودن، شنا نمودن کوه گردی از پیدایش انسان طور طبیعی وجود داشت. اولین رقص منظم در دور آتش توسط آریایها بنا گردید. این ورزش با خواندن سرودها وخوردن شراب سونا اجرا می‌شد. پس از بو جود آمدن نیزه تیر کمان تمرینات نشان زنی، تمرینات اکرباتیک، کشتی گیری واسپ دوانی جای رقص‌ها را می‌گیرد. با ورود یونانیان در بلخ وازدواج با رخسانه دختر شاه باختر ورزشهای منظم کشتی گیری، اسپ دوانی ورزشهای اکروباتیک و ژمناستیک رونق بهتر گرفته و در نوروز مسابقات ورزشی صورت می‌گرفت. پس از مرگ اسکندر رخسانه این قومندان باختر در انکشاف سپورت و تمدن بلخ سهم ارزنده را گرفت. جشن چهل روزه نوروز بلخ سر آغاز تفریحات و ایام مسابقات ورزشهای منظم در افغانستان بود که تا اکنون این جشن ادامه دارد. در جشن نوروز مسابقات بزکشی، نیزه بازی، سرکس (ناتک)، اسپ دوانی، بیل بازی، سگ جنگی، صحنه آواز خوانی، شتر جنگی، تخم جنگی، پهلوانی، قوچ جنگی در شهر مزار شریف الی چهل روز دوام دارد. پس از قرن ۱۸ مسابقات ورزشی نه تنها اهمیت تربیت بدنی بلکه اهمیت سیاسی واقتصادی را بخود گرفت. در سال ۱۸۳۹ورزش بیسبال (توپ دنده) و کرکت توسط انگلیسها در افغانستان مروج گشت. ولی بزودی از طرف ملا ایمامان بازی کرکت ممنوع قرار داده شد. پس از قرن ۱۹ورزشهای فتبال والیبال باسکتبال در مکاتب منحیث مضمون رسمی تدریس داده شد. در سال ۱۹۲۳ غازی ستدیم از طرف شاه امان اله افتتاح گردید. درسال ۱۹۳۳ فدراسیون فتبال در افغانستان تاسیس گردیده افغانستان دارای تیم ملی فتبال شد. برای اولین بار تیم افغانستان در بازهای المپیک سال ۱۹۳۶ شرکت جست. اولین مسابقه بین‌المللی فتبال افغانستان در مقابل تیم ایران در سال ۱۹۴۱ در غازی ستدیم اجرا شد که هیچ یک برنده نشدند. درسال ۱۹۴۸ افغانستان عضو فدراسیون بین‌المللی فتبال گردید. درهمین سال مسابقه را در بازیهای المپک لندن اجرا نمودند. درین مسابقه افغانستان برنده نشد. سپس تیمهای فتبال وپهلوانی در هردوره المیک شرکت می‌جست. درسال ۱۹۶۴ پهلوان محمد ابراهیم در مسابقات المپیک توکیو پهلوان نمبر پنجم شد. در سال ۱۹۶۵ فدراسیون بادی بلدینگ (بدنسازی) تشکیل شد. در سال ۱۹۶۷گلف قرغه کابل افتتاح شد. ۱۹۶۸شرکت افغانستان در المپیک تابستانی مکزیکو سیتی شرکت نمود.۱۹۷۲حضور تیم المپیک افغانستان در المپیک مونشن جرمنی شرکت جست. در سال ۱۹۷۸گلف کلاب کابل بسته شد. در سال ۱۹۸۰افغانستان در رقابتهای المپیک تابستانی مسکو اشتراک یافت. همانند المپیک‌های پیشین تیم المپیک افغانستان موفق به دریافت مدالی نشد. در سال ۱۹۸۴ دولت دموکراتیک افغانستان نگذاشت ورزش کاران افغانی در مسابقات المپیک لوس آنجلس شزکت ورزند. دولت افغانستان رسما المپیک ۱۹۸۴ لس آنجلس آمریکا را تحریم کرد. در سال ۱۹۸۵ فدراسیون ملی ژیمناستیک افغانستان تشکیل یافت. در سال ۱۹۸۸ بازیکنان افغانستان در المپیک کوریای جنوبی اشتراک ورزیدند. بزکشی بعنوان یکی از ورزشها و تفریحات افغانها در فیلم رامبو ۳ و با بازیگری سیلوستر استالون به جهانیان معرفی گردید. در سال ۱۹۹۳ میدان گلف کلاب کابل بازگشایی شد. در همین سال طیاره حامل ورزشکاران تیم بادی بلدینگ (بدنسازی) افغانستان در مزار شریف سقوط کرد و تمام ۱۲ نفر اعضای تیم کشته شدند. در سال ۱۹۹۶ افغانستان در رقابتهای المپیک آتلانتا حضور یافت. در زمان طالبان ورزش فتبال و والیبال فعال بود ولی صرف مسابقات داخلی صورت می‌گرفت. پس از سال ۲۰۰۱ دروازه ورزش بروی کشور اعم از زنان ومردان باز شد. در جنوری سال ۲۰۰۲ اولین مسابقه ورزشی فتبال در غازی ستدیم بین تیم ملی افغانستان و انگلند برگزار گردید. از آن ببعد در مرحله اول افغانهای که در کشورهای خارج زندگی می‌کردند در تیمهای ورزشی افغانستان منسجم شدند. اولین حضور افغانستان در مسابقه‌های جهانی پس از ۲۸ سال، حضور در بازیهای آسیایی بوسان کره جنوبی سال ۲۰۰۲ بود. و پس ۲۰۰۶ باشگاه‌های داخل خاک خود کفا گردیده مسابقات را باکشورهای خارج براه انداخته در هرگوشه وکنار کشور باشگاه‌ها و فدراسیونهای ورزشی را بنا نمودند. که پس از ۲۰۱۱ نتیجه خوب بدست آوردند.
ورزشهای ملی افغانستان
عبارت از ورزشهای است که ازخاک افغانستان یا از اقوام ساکن آریانا، باختر، خراسان وافغانستان بر خاسته درهمین کشور رشد نموده باشد. ورزشهای ملی یکی از سنن افغانی نیز میباشد. مهمترین ورزشهای ملی افغانستان عبارتند از بزکشی، اسپ دوانی، خر دوانی، کشتی گیری، شمشیر جنگی، بیل بازی، چوب جنگی شناوری، دویدن، درخت بازی، ناتک، نیزه بازی، سنگ دورکان، دست بردکان، شرط زنی، یخ مالک زنی، نفس بردکان، توپ دنده ودنده کلک میباشد.
بزکشی
نمونه از بزکشی شهر مزار شریف دشت شادیان
نمونه از بزکشی شهر مزار شریف دشت شادیان
بزکشی از مهمترین بازی ملی افغانستان میباشد. درین بازی مردان خیلی قوی شرکت ورزیده یکی از پرهیجانترین ورزش افغانستان بشمار می‌آید. بزکشی از خیلها قدیم در بلخ باستان مروج بوده است. گویند آریائی‌ها درشبانگاه بالای یونانیان حمله نموده هر اسپ سوار یک نفر از دشمن را می‌ربود. پس از سالها این حرکات به ورزش بزکشی تبدیل شده به عوض آدم بز را کش می‌نمودند. بازی بزکشی در افغانستان بشکل رسمی وغیر رسمی وجود دارد. بازی رسمی دارای مصئونیت بوده ولی بازی غیر رسمی خیلی سخت وخطر ناک میباشد. که فعلاً بازی غیر رسمی زیاده در قریه جات وولسوالی‌ها حتا به سطح شهر وجودارد. هر ولایت از ۵۰۰-۲۰۰۰ چاپ انداز دارد که از میان آنها ده نفر به صفت تیم ولایت انتخاب می‌شود. همه ساله در جشن نوروز و جشن استقلال مسابقات بین ولایات صورت می‌گیرد. در ولایات ولسوالی‌ها وقریه جات در هر جمه مسابقات بزکشی صورت می‌گیرد.
دربازی بزکشی شلاق زدن در اثنا بالا نمودن و انتقال بزغاله مروج است. گاهگاهی دورقیب بزغاله را به فاصله ده‌ها کیلومتر برده پس از جنگ دست پا یا قتل دو باره برگشته بز را در دایره حلال می‌اندازند. در قشلاقها وولسوالی‌ها به صدها اسپ شرکت جسته وتیم جود ندارد هرکی بازور وقوت وشلاق زدن بزغاله را بلند نموده به دایره حلال می کشاند. در جریان مسابقه دست پا شکستن، زخمی شدن وزیر پا اسپها شدن اکثراً وجود دارد. بعضی اسپهای تربیت شده چاپ انداز را با دو پا به زمین می‌اندازد. اگر پهلوانی در جریان بازی کشته می‌شود فقد خانها ومالیکین تصمیم گیری می‌نمایند کس محاکمه نمی‌شود. ظاهرشاه تلاش فراوان نمود تا این بازی را شامل بازی المپیک نماید. تا آنکه در سال۱۳۳۹ اداره المپیک با قبول یکتعداد مقررات این بازی را شامل بازیهای المپیک نمود. ودر افغانستان فدراسیون بزکشی تاسیس گردید.
مقررات ورزش بزکشی
هرتیم دارای ده نفر باشند.
شلاق زدن به پهلوان چاپ انداز ممنوع است
وقت این بازی یک ساعت و ۴۵ دقیقه میباشد.
میدان بزکشی دارای طول ۴۰۰ وعرض ۳۰۰ متر باشند.
فقط ۵ نفر از بز کش از هرتیم میوانند در نصف بازی شرکت جویند.
هر نصف بازی ۴۵ دقیقه میباشد.
پس از ۴۵ دقیقه برای ۱۵ دقیقه تفریح وجود داشته باشد.
وزن بزغاله از ۵۰کیلو اضافه نباشد.
کشتن وزخمی کردن عمدی ورزش کاران جرم است.
بازی توسط ریفری اداره شود.
ریفری حق دارد که وقت بازی یک چاپ انداز را کم زیاد وتمدید کند.
لباس چاپ انداز و زین اسپ وزن وطول شلاق به معیار حفاظتی برابر باشد.
کشورهای چون ازبکستان تاجکستان ترکمنستان قرغیزستان قزاقستان پس از آزادی ومجزا شدن از دولت شوروی بزکشی را در کشور خود مروج ساختند که آهسته آهسته در حال انکشاف است. امکان آن می‌رود در آینده خیلی نزدیک مسابقات جهانی بزکش بین ۸-۱۰ کشور آسیائی میانه براه انداخته شود. وبه ملیونها تماشا چی غرض تماشا بزکشی خواهند آمد. روزی خواهد رسید که مانند جشن دیواری هند، گاو بازی و جنگ بادنجان رومی اسپانیا بازی جهانی گردد.۱
توپ دنده
نوع ابتدائی از بیس بال است که از کشور هند به افغانستان ترویج شده است. این بازی ۴۰ سال قبل در افغانستان خیلی مروج بود با بمیان آمدن بازی فتبال علاقمندان آن کم شده است.
دنده کلک
بازی دنده کلک از خیلیها قدیم در افغانستان وجود دارد. بازی کنان این ورزش نوجوانان وجوانان است. این بازی نزدیک با بیس بال و کریکیت است. چوب طویل به اندازه ۸۰ سانتی متر که به آن چوب خورد زده می‌شود بنام دنده یاد می‌شود وچوب خورد به طول ۲۰ سانتیکه دوطرف آن تیز است بنام کلک یاد می‌شود. درین بازی به عوض توپ از چوب کوچکی که دو نوک آن مانند پنسل باریک تراش شده باشد استفاده می‌شود. مسابقات این ورزش توسط دو گروپ کوچک و یا بزرگ می‌تواند صورت گیرد. روش این بازی طوریست که بچه‌ها در وسط یک توته زمینی که سطح هموارداشته باشد، خوچک را آماده می‌سازند «خوچ عبارت ازحفری است که به قطر۸۰ سانتی وبه عمق ۱۵ سانتی متر که توسط بازی کنان این بازی حفر می‌شود تا درهنگام بازی، کلیک درآن ایستاده شود. در اثنای اصابت دنده کلک از زمین بر خواسته و آنرا همرای با دنده ضربه وارد نمایند و بدور اندازند. بعد از بدست آوردن نوبت ازسوی یک جناح، به بازی آغازمی نمایند. ابتدا کلیک توسط یکتن از گروپ جانب مقابل بطرف هوا بلند می‌شود. حین نزول ازهوااگر لیک بداخل «غوچک» افتد نوبت به شخص دیگری واگذار می‌گردد. اگرکلک به غوچک اصابت نکند، بازیگر همرای چوب دست داشته اش سه مرتبه در قسمت لبه کلک ضربه وارد می‌نماید، درصورتیکه از زمین برخیزد درهوا ضربه دومی را برایش حواله نموده و آنرا بدور می‌اندازد که در نزد بازی کنان یک بر محسوب می‌شود. زمانی که چهاربر شد آنرا یک نو می گویند. بازیکن هرباریکه که کلکرا بلند کند و با ضربه دومی دور رود نمی‌سوزد اگر یک بار ضربه وارد کند ودنده به زمین بخورد می‌سوزد وعددش صفر می‌شود اگر طرف مقابل کلک را از هوا قپ کند بازی تبدیل می‌شود. به همین شیوه این بازی ساعت‌ها ادامه می‌یابد. آنچه که قابل ذکراست: قبل از آغاز بازی دو گروپ بازیکن یک سرحد بفاصلهٔ ۵۰ الا ۸۰ متری تعین نموده و حین بازی اگر لیک از اثر ضربهٔ دنده چوب ازسرحد تعین شده به پیش پرتاب گردد، هر دو گروپ به دویدن آغاز می‌نمایند تا هر یک گروپ از دیگری سبقت جسته و لیک را لمس نمایند بازیکن را از نوبت باز می‌دارند و اگر شخص بازیکن آنرا قبل از همه بدست خود و یا توسط گروپ خود بدست آرد، بازی کمافی السابق ادامه دارد. بدین منوال جوانان سرگرمی عنعنوی خویش را که از نیاکان به ارث برده‌اند، در زمان خویش به بازی می‌گیرند و از آن لذت می‌برند. اگر یکی از گروپ به اندازه ۳۰۰ طول دنده را پوره کند برنده است. اگر یک بار در کنار کلک ضربه وارد شود و کلک بلند نشود بازی کن می‌سوزد وباید خودرا زنده کند.
کوه نوردی
افغانستان یک کشور کوهی بوده از زمان پیدایش انسان درین سرزمین کوهنوردی در زندگی روز مره شان وجود داشته است. تعدادی از مردمان افغانستان در کوها زندگی دارند.۲۰ فیصد مردم کابل درکوها الی ارتفاع یک کیلومتر زندگی می‌نمایند. طور رسمی تیمهای کوهنوردی از سال ۱۳۴۵ در کشور آغاز به فعالیت نمودند. پس از سال ۲۰۰۱ این ورزش دوباره طور رسمی آغاز وتااکنون ادامه دارد. فعلاً صدیقه میار نورستانی به حیث رئیس فدراسیون کوه نوردی ایفای وضیفه می‌نماید. صدیقه میار نورستانی اولین کوهنورد و مربی اناث در افغانستان است که قله کوه آلپ ایتالیا را فتح نموده و آرزوی رسیدن به بلند ترین کوه جهان، یعنی قله ایوریست را دارد. ایوریست، مرتفع ترین کوه جهان در نیپال موقعیت دارد. در عین حال او یگانه کوهنورد افغان است که توانسته قله‌های پنجشیر و بدخشان را بپیماید. فعلاًسازمان ایتالیایی موسوم به "پهنه کوه" بتعداد ۲۲ افغان را در بخش کوهنوردی تعلمات می‌دهد. بلند ترین قلل افغانستان را بنام نوشاخ به رتفاع ۷۴۹۲ متر میگویند که در سال ۱۳۸۸ توسط یک گروه ۴ نفری افغان تسخیر گردید. دونفری که در آن نقطه خودرا رسانیده اندبنام ملنگ جان دریا و عمروالدین سنجار میباشد. فعلاً کمیته المپیک گروه ۱۰۰ نفری را درتحت آموزش کوهنوری قرار داده است. در هر پانزده روز آنها را در قرغه وپغمان تعلیمات می‌دهد.
سرجه
سرجه بازی زمستانی و لغزیدن از نشیبها بالای برف میباشد. پسران وجوانان که در دهات زیست می‌نمایند چند تخته چوپ را باهم میخ نموده در روی برف سرجه بازی می‌نمایند. این بازی در حال نشسته ویا خواب شده اجرا می‌شود. مردم چوب تخته‌ها را قبل از بازی سرجه چرب می‌نمایند تا لشم وفرسوده نشود.
کشتی گیری
کشتی گیری مردمان روستا نشین
کشتی گیری یکی از ورزشها وسنن ملی افغانستان میباشد. مردم افغانستان کشتی گیری را طور عموم پهلوانی میگویند. کشتی گیری درین کشور تاریخ طولانی دارد. زیرا زیاده شاعران افغان در اشعار خود از کلمه پهلوان یاد نموده است. قصه رستم وسهراب تورانی یکی از رویداد واقعی این کشور است که در عصر اوستا می‌زیستند. بر مبنای روایت‌ها گویند در زمانه‌های قدیم پهلوانان ما پیش از مسابقه بدن شان را با تیل‌های سیاه و یا زیتون چرب می‌نمودند و در آفتاب می نشتند، بعد به کشتی می‌پرداختند و چهار طرف محل برگزاری بازی شان را به فاصله ۱۰ متر بر ۱۰ متر ریسمان می‌بستند. در حین رقابت‌ها وقت تعیین نبود، داور در میدان موجود نبود، وزن کشتی گیران معلوم نبود، هیچ گونه قوانین برای بازی وجود نداشت، مسابقه میان یک جوره به ساعت‌ها دوام می‌نمود و مسابقه تا زمانی ادامه می‌داشت تا پشت یک پهلوان به زمین اصابت می‌کرد یا یکی از حریف‌ها به دیگرش تسلیم می‌شد. در ختم رقابت‌ها برای ورزشکار برنده معمولاً یک چپن سبز با یک دستار و پول نقد به گونه تحفه داده می‌شد. تماشاچیان با پرداخت پول از همچو رقابت‌ها دیدن می‌نمودند و بالای هر یک از پهلوانان جایزه می‌گذشتند. پهلوانان دران زمان با پای برهنه، و با یک نیکر تا سر زانوهای شان دراز می‌بود به رقابت می‌پرداختند. و این رقابت‌ها بیشتر درباغ عمومی شهر کابل برگزار می‌شد. پهلوانان نامدار در زمان سلطنت امیر عبدالرحمن خان که در رقابتهای حایز مقام بودند عبارتند از بابه قادر و بهرام واته بود. اینها روزانه سه هزار بیتک و سنیه کشی می‌نمودند. در زمان سلطنت امیر امان‌الله خان پهلوانان نامور و استادان این رشته روی کار شدند که عبارت بودند از: خلیفه امیر جان؛ خلیفه نظام؛ خلیفه رحیم بودند. در سالهای ۱۳۳۵ تا ۱۳۳۸ هجری خورشیدی در افغانستان برای نخستین بار دوشک پهلوانی روی کار شد. و در همین وقت مربی جاپانی به نام مستر ناگا برای تمرینات بهتر پهلوانی وارد افغانستان شد و تمریناتش را با ورزشکاران افغان در کلپ معارف آغاز نمود. پهلوانان افغان برای نخستین بار پس از کسب عضویت در خانواده المپیک بین‌المللی در سال ۱۹۳۴ میلادی روانه بازیهای المپیک شدند که نتایج ورزشکاران افغان قناعت بخش خوانده شد. کشتی گیری در افغانستان نظر به ولایات فرق دارد. درولایات شمال از پا گرفتن فول میباشد. با خواباندن حریف کامیاب است. افغانستان که یکی از پایه گذاران بازیهای آسیایی به شمار می‌رود، پهلوانان افغان در بیشتر بازیهای آسیایی شرکت ورزیده و نتایج قناعت بخشی را به دست آورده‌اند. به همین ترتیب پس از مدتی شاگردان این سه استاددر رقابتهای داخلی و خارجی هم نتایج مطلوب را به دست آوردند. مشهور ترین کشتی گیران آن وقت عبارت بودند از: پهلوان محمد براهیم مشهور به ابراهیم شش کبابی؛ پهلوان احمد جان؛ پهلوان آصف کوهکن؛ پهلوان جان آقا پهلوان محمد صدیق زرگر؛ پهلوان داوود؛ پهلوان نادر علی؛ پهلوان رزاق بلال، پهلوان محمد اسلم کابلی عبدالحق و... بود. پس از سال ۲۰۰۲ ورزش پهلوانی دوباره راه صعودی خودرا آغاز نمود. فعلا در شهر کابل بیشتر از ۲۲ کلپ پهلوانی وجود دارد. پرویز سلطانی، محمد آزاد برنده مدال طلا، مصطفی نظری برنده مدال طلا دروزن ۶۸ کیلو، امید حسینی قهرمان در وزن ۶۳-۶۵ کیلو، وغیره از پهلوانان مشهور وقت هستند.
کروم بورد
تخته کروم بورد
این ورزش از هندوستان داخل خاک افغانستان گردیده وبه سرعت تمام رشد نمود. علت رشد آن این بود که اکثر رستورانتها و چای خانه‌ها غرض جلب مشتری یک یا چند تخته کروم بورد را غرض جلب مشریان گذاشته بودند. جوانان بیکار وقت فراغت خودرا به این بازی مصروف می‌ساختند. این ورزش آهسته آهسته در فامیلها مروج گردید. بازی کروم بورد خیلیها نزدیک به بازی بلیارد است
شطرنج
ورزش شطرنج یکی از بازیهای عنعنوی مردمان افغانستان است
ورزش شطرنج را بنام ورزش مغزی یاد می‌نمایند. این ورزش درتاریخ افغانستان از زمانه‌های خیلی قدیم مروج بوده است. بازی شطرنج (چتورنگ) از شمال هند یعنی کشمیر چترال منشا گرفته است. این بازی در زمان شاه موری چندراگپتا پیشرفته تر شده در گنداره رشد نمود. کوشانیان افغانستان اولین قوم است که شطرنج بازی می‌کردند. سپس ساسانیان اعراب واروپایان به این بازی آشنا شدند. در افغانستان تعداد بی شماری از مردم در خانه‌ها رستورانتها، باشگاه‌ها، دوایر دولتی وغیره ورزش شطرنج را اجرا می‌نمایند. درسالهای ۱۳۵۴ فدراسیون شطرنج افغانستان تاسیس گردید. درسال۱۳۶۲ کلوپ شطرنج بازان تاسیس شد. پس از سال ۲۰۰۲ ورزش شطرنج دوباره راه صعودی خودرا به پیش گرفت. ورزشکاران شطرنج افغانستان در سال ۲۰۰۴ توانست موفقیت‌های حاصل نمایند. محبوب اله کوشانی در دوره ششم این مسابقه شامل شده توانست۷ امتیاز از ۹ بازی کسب کرده هم ریتینگ و هم عنوان بگیرد. وی همچنین توانست در رده بندی رده پنجم میز ۵ را به خود اختصاص دهد. فعلاً فدراسیون شطرنج افغانستان تنها دارای ۵ ساعت میخانیکی شطرنج است. شطرنج بازان مشهور این کشور در مسابقات ۲۰۰۴ قرار ذیل اند
No. نام ورزش کاران کشور Rtg سال برد
۰۱ نورستانی افغانستان ۱۹۸۸ ۱۹۳۳
۰۲ محمد فیاز فیضی افغانستان ۱۹۳۴ -
۰۳ حمیداله سروری افغانستان ۱۹۲۵ -
۰۴ محمد اسماعیل جمشیدی افغانستان ۲۰۰۱ ۱۹۴۴
۰۵ محبوب اله کوشانی افغانستان ۲۰۱۵ ۱۹۴۵
۰۶ اسماعیل ابراهیم افغانستان ۲۲۰۰
۰۷ سیف الدین ایوبی افغانستان ۲۱۴۸
۰۸ ظریف شغی افغانستان ۱۸۷۸ ۱۹۶۴
۹. ظهرالدین آصفی افغانستان ۲۰۵۵ ۱۹۶۵
-
۲
شطرنج بازان افغانستان عبارتنداز: خیبر فرازی، ذبیح الله احمدی، لیدا همراه. سومینا حسینی ، مرسل فیضی،اسما اسلمی،زهرا رحیمی، حبیب الله امینی. سید وهاب الدین، استاد فیده ظهیرالدین آصفی، محمود حنیف، امین الله خیر اندیش،عزیزاحمد شریفی،طاها انیب،حمیدالله حیدری،احمدسمیع حسن زاده،حبیب الله قادری، کودک ۷ ساله سمیر سعیدی ,... میباشد. یکی از خصوصیات مسابقات شطرنج امروزی بازی به سیستم ریتنگ است.
ریتنگ چیست:ریتنگ مجموعهه ازمعیار طرز دید و قدرت پیشبینی و سنجش مغز شطرنج باز است که ابتدای آن از ۱۲۵۰ شروع و رکورد جهانی آن توسط گاری کسپاروف قهرمان چندین مرتبه‌ای شطرنج جهان قائم گردید که تا کنون به 2848 رسیده اسـت.(البته این رکورد اکنون در اختیار کارلسن نارویژی است.)۳ ورزش کاران چون خیبر فرازی، ذبیح‌الله احمدی، سید وهاب، حبیب الله ،احمدسمیع حسن زاده،حمیدالله حیدری در ورزش شطرنج شهرت خوبی دارند.
شناوری
حوض آب بازی سربسته در شهر کابل.
شناوری یکی ورزشهای است که بروی آب اجرا می‌شود. قبلاً در افغانستان مسابقات شناوری بشکل تیم نبوده بلکه بشکل انفرادی پیش برده می‌شد. مسابقات آنزمان غوطه زدن در زیرآب برای مدت چند دقیقه، رساندن از یک کنار دریا به آنطرف دریا در مدت کم، پیدا نمودن یک شی از قعر آب بود. چنانچه بابر شاه مغول در ۱۵۲۴ در شهر کابل حوض آب بازی را اعمار نمود ودر آنجا خودش وسایر آراکین سلطنتی به مسابقه می‌پرداختند. با ساختن حوضهای آب بازی درشهر کابل وبعض ولایات ورزش آب بازی آهسته آهسته بشکل فنی در حال شکل گرفتن گرفت. در شهر کابل گاه گاهی مسابقات دیف بسر وملاق زدن در حوض آبی پلچرخی و پولیتخنیک اجرا می‌گردید. این سلسله از سال۱۹۴۵شروع گردیده الی سال ۱۹۹۲دوام داشت. از شناوران معروف آنزمان صوفی محمدعلی شناور بود. بتاریخ ۱۶ سنبله ۱۳۹۱هجسی (هجری شمسی) برای اولین بار در افغانستان فدراسییون آب بازی و تیم ملی آب بازی دایر گردید. درین تاریخ ۱۵۰ آب باز از ۱۳ حوض شهر کابل و دو تن آب باز از ولایات هرات و غزنی غرض اشتراک در تیم ملی مسابقه دادند. در این پیکار ورزشکاران در ۴ کلاس: کرال سینه، قورباغه (بقه)، پروانه و کرال پشت با هم به رقابت پرداختند. از جمله ۳۰ نفر درتیم ملی شناوری انتخاب گردیدند. فعلاً مربی تیم ملی قاسم حمیدی و منشی عمومی فدراسیون آب بازی احمدشاکراحمدی میباشد.۴
ریسمان کشی در افغانستان
ریسمان کشی یکی از بازیهای ملی افغانستان اند. قدامت این بازی از تاریخ ایجاد جشن نوروز آغاز گردیده است که تا امروز درجشن نوروز ادامه دارد. در قدیم مسابقات ریسمان کشی در شهر کابل در روز نوروز عیدها، روزهای شادی، وعروسی‌ها صورت می‌گرفت. بعضاً این مسابقات به شرط پول، مهمانی، وغیره مسایل صورت می‌گرفت. پس از اینکه در کشور مکاتب مدارس و دانشگاه‌ها تاسیس شد. هرمکتب، هر فاکولته از خود تیم ریسمان کشان داشت. درسالهای ۱۳۵۶ تیم دانشکده زراعت قهرمان کشوربود. از قهرمانان ریسمان کش آنوقت عادل شاه ریسمان کش، وجنت میر بادی بلدر بود. دومین تیم ریسمان کش تیم فاکولته ساینس به رهبری نجیب اله مرحوم بود. پس از سال ۲۰۰۱ متاسفانه این ورزش مانند آب بازی به یاد فراموشی قرار گرفته است
تفریحات ملی افغانها
تفریح نمودن یکی از خصوصیات انسانی بوده که بمنظور رفع خستگی و دقیت مورد استفاده قرار می‌گیرد. در افغانستان تفرجگاه مردانه وزنانه از هم تفاوت دارد معمولاً تفریح مردم روستاها زیارت رفتن ودیدن اقارب نزدیک است. ولی در شهرها بعضی از مردم با فامیل خود در جاهای تفریحی دور از شهر می‌روند. مردم شهر کابل قبلاً در روزهای رخصتی عمومی میله پغمان، بندقرغه، استالف سالنگ، خواجه صفا، گلبهار، چوک ارغندی، دره پشه‌ای، سروبی، جلال‌آباد و روضه سخی غرض تفریح و استراحت بدن می‌رفتند. پس از سال ۱۳۵۸ مردم افغانستان از نعمت تفریح واستراحت بدن محروم شدند.پس ورود طالبان درخاک طبقه اناث افغانستان از بیرون رفتن تفریح نمودن ورزش نمودن رفتن به مدرسه دفاتر کار وغیره محروم شدند. باوجودیکه پس از سال ۲۰۰۱ در افغانستان برای زنها حقوق داده شده است. ولی حوادث طالبان ، به قدرت نشستن دوباره جهادی ها وتندروان در دستگاه دولت مجال نداد تا زنها مانند سالهای قبل از ۱۳۷۲ زندگی نمایند. از اینکه فعلاً امنیت کشور تضمین نیست مردم از سفر نمودن به خارج شهر تا حدود امکان امتناع می‌ورزند. مهمترین تفرجگاههای افغانستان عبارتند از دره آجر، درنور، بدخشان، درواز، پامیر، بند شیوا، بند امیر، آب استاده غزنی، زیارتهای هرات، قندهار، روضه مزارشریف، سالنگها، گلدره، شکر دره، گلغندی، پنجشیر، درزمستان سروبی و جلال‌آباد و... میباشد
تفریحات ورزشی مردان
تفریحات ملی مردانه افغانستان عبارتند از کوه گردی، آب بازی، یخ مالک زنی، تشله بازی، پربازی، گیرکان، کفتربازی،دوش ، آواز کشیدن صحرائی، درخت نوردی، شنیدن موزیک، بجل بازی، کمسائی بازی، نشه کردن، سنگ جنگی، قوچ جنگی، شتر جنگی، خردوانی، ورزش ، مرغ جنگی، بودنه جنگی، کوک جنگی، قمار بازی ، زنکه بازی، شرط زنی، نیزه بازی، قاغذ پران بازی (گدی پران بازی)، رقص بیل ّبازی، شمشیر جنگی، مره یاد ترا فراموش بازی، شیر جنگی، مزاخ نمودن، آزاردادن، مضمون سازی، خیله سازی، دست بردکان، ارواح بازی، برف جنگی، شکار، نشان زنی، سفر، سنگ اندازی و شب نشینی میباشد.
تفریحات اطفال مذکر
علاوه بر فتبال وکرکت چشم پتکان، گیرکان، آب بازی، پهلوانی ، خاک جنگی، برف جنگی، خیز زنی، ملاق زنی ،دویدن با دو پپا ویک پا،آواز کشیدن صحرائی گدی پران بازی، خیز زنی، دنده کلک بازی، توپ بازی ، آب بازی، یخ مالک زنی، تشله بازی ، قطکان، کشتی گیری،گل بازی، خم تکه بازی وغیره میباشد.
تفریحات زنانه
تفریحات زنان عادی افغانستان عبارتند زیارت رفتن نذر لب آب، نذر مشکل کشا، غیبت گوئی، رقص آبوبه جان، رقص اتن ملی، برفی ساختن ، عروسی گدی، رقص پیشپو، دیره زنی، گازکان وشب نشینی زنانه میباشد. در بعضی مناطق افغانستان که زنان قید اند صرف عروسی‌ها یگانه خوشیهای زنان است که درین اواخر طالبان آنرا هم مردود دانسته و ممنوع ساخته بود.
تفریحات اطفال
سرگرمی های اطفال اناث گدی بازی، جز بازی، رقص آبوبه جان، گیرکان، چشم پتکان،، جز بازی مهمان بازی، زن وشویکانی، چشم بردکان، گاز خوردن ، دویدن ، انواع رقصهای محلی ، بابه زنجیرباف وغیره میباشد.
وزن برداری و پرورش اندام
محمد یوسف سخی مسوول فدراسیون زیبایی اندام ولایت بلخ چندی پیش در نهمین دور رقابتهای انتخاباتی تیم ملی پرورش اندام افغانستان در بین ۳۰۰ ورزشکار از ۲۸ ولایت کشور لقب اقای عضلات افغانستان را از ان خودش ساخت. او برادرشهید محمد عارف سخی قهرمان زیبایی اندام کشور میباشد
در سال ۱۳۳۸ هجری خورشیدی بنیاد پرورش اندام و وزنبرداری توسط یک نفر امریکایی و گروهی از جوانان مانند استاد عبدالشکور ولی از ورزشکـاران وزنبـرداری، کپتـان بابا پیلوت، عبدالاحمد، محمدعلی شناور، بریالی ناصری، روح‌الله و وسایر جوانان گذاشته شد. سپس این جوانان با باز نمودن گلپهای ورزشی توانستند تعداد دیگر از افغانها را تربیت این ورزش نمایند. نا صر هوتکی پرورش اندام فغانستان را در شش دوره تقدیم نموده است که چنین نگاشته می‌شود. دوره اول: جوانانی چون محمد منیر، حیدر کاکو، سلطان شور نول، اکرم بازو، وحید نواسه جعفر خان و عبدالله یعقوبی به صفت پیشگامان این رشته بوده که بعداً به ایجاد کلپها آموزشی این رشته پرداختند. دوره دوم: در اطراف سالهای ۱۳۵۲ هجری شمسی. فدراسیون پرورش اندام با کوششهای گسترده وحید اعتمادی و جوانانی چون کپتان بابا، شمس الله رحیم، نادر فرخ و عده یی دیگر رسما ایجاد شد. کپتان بابا به حیث نخستین رییس فدراسیون پرورش اندام انتخاب گردید. نادر فرخ دومین، شمس الله رحیم سومین، عبدالقدیر رسولی چـهارمیـن، عبــدالـرشید ابراهیـم زاده چـهارمیـن، مـحـمـد رحیـم بره کی پنجمین، فخـر الدین شیخانی ششمین و عبـدالله یـعقوبی هفتمین رییس فدراسیون پرورش اندام افغانستان بوده‌اند. دوره سوم: در دوره سوم پـرورش اندام بالاثر زحمات وتلاشهای استادانی چـون رحیـم بـره کی، هـدایت الله حبیب، حیـات الله، عـزیـز آرزو، تـاج مـحمـد آریـا فیـضی، وحیـد غـفـوری، حبیب غـفوری، نیک مـحمد شیرزی، کبیر بـهادریان، رحمت‌الله کارمند، عبدالجلیل سلطانی، حفیظ توده یی، پرکاش سینگ، حیات مزاری، نسیم پروانی، غوث کلنگاری و عبدالرب، رونق تازه یی یافت. دوره چهارم: در این دوره استادانی چون محمد قدوس، غلام گنگ، اسد بازو، خواجه سلام، خلیل آرش، محمود شاه، محمد زمان، صوفی غنی و عده یی دیگر استند که کاروان پرورش اندام را پویا نگهداشتند. در همین مرحله است که کتگوری قد در مسابقات از میان برداشته شد. (قبلا مسابقات در سه کتگوری قد، برگزار می‌گردید، اما از سال ۱۳۶۵ رقابتهای پرورش اندام بدینسو به پنج کتگوری وزنی برگزار گردید.) دوره پنجم: در این دوره جوانانی چون، حفیظ الله، حمیدالله، عبدالرؤوف مشهور به خوشحال، شفیع، بشیر احمد، محمد اسحاق پاکزاد، صوفی نصیر، امیر محمد، عبدالحمید پنجشیری، ضیا الله خواجه، محمدعلی سلطانی، فرهاد شبل توانستند در زمینه گسترش پرورش اندام سهم ارزنده داشته باشند اینها توانستند پرورش اندام را زنده نگهدارند، رشد دهند و به بالنده گی برسانند. دوره ششم: در این دوره ورزشکارانی چون شیر محمد، فرید احمد، محمد قادر، محمد ظاهر، فضل احمد فضلیار، وحید، شاه نصیر، محمد عمر زلمی، زیرک، احمد جان و نور الله عیدی و عده یی دیگر با ایجاد کلپها به آموزش ورزشکاران پرداختند. نخستین مسابقات پرورش اندام با معیارهای پذیرفته شده بین‌المللی در سال۱۳۵۵ خورشیدی در کابل ننداری در سه کتگوری قد بلند، قد متوسط و قد کوتاه برگزار شد که در کتگوری قد بلندها استاد شمس الله رحیم پایه گذار پرورش اندام در افغانستان مقام اول، استاد حبیب غفوری مقام دوم و استاد عزیز مقام سوم، در کتگوری قد متوسط استاد رحیم بره کی مقام اول، استاد حیات الله مقام دوم و استاد تاج محمد مقام سوم و در کتگوری قد کوتاه استاد هدایت الله حبیب مقام اول، استاد وحید الله مقام دوم و استاد صادق مقام سوم را به دست آوردند. فدراسیون پرورش اندام با معیارهای پذیرفته شده جهانی در سال ۱۳۸۲ خورشیدی عضویت فدراسیونهای آسیایی و جهانی پرورش اندام را کسب کرد و ورزشکاران برتر پرورش اندام توانستند که در نخستین رقابت بین‌المللی در بحرین شرکت کنند و از خود شایسته گی نشان بدهند. سرپرستی فدراسیون پرورش اندام را بعد از وفات استاد عبدالله یعقوبی، تاج محمد آریا فیضی که از ورزشکاران سابقه دار این رشته است تا انتخابات سراسری به عهده داشت و از چند سال بدینسو ریاست فدراسیون پرورش اندام را آقای باور هوتک به عهده دارد. درسال ۱۹۹۳ عده یی از بهترین ورزشکاران پرورش اندام کابل که عازم شهر مزار شریف بودند در اثر سقوط هواپیما جانهای شرین خودرا باختند که ضایعه جبران ناپذیر به ورزش کاران پرورش اندام کشور افغانستان میباشد. طبق معلومات ریاست فدراسیون پرورش اندام حدود ۱۱۵۰کلپ پرورش اندام در سطح کشور وجود دارد که ۲۰۰کلپ آن در کابل فعالیت می‌کند.۵پس از سال ۲۰۰۳ مسابقات ورزش زیبائی اندام تحت نام مستر افغانستان بر پا گردیده که تا اکنون جریان دارد. برنده گان این مسابقات قرار ذیل اند:
۲۰۰۵: خسرو بشیری آقای رقابت افغانستان را به دست آورد.
۲۰۰۶: عزیز احمد نیکیار قهرمانی مستر افغانستان را به دست آورد.
۲۰۰۷: باشگاه بدنسازی برای زنان در ولایت پروان افتتاح شد.
۲۰۰۷: دکتر تمیم برندگی مستر افغانستان را به دست آورد.
۲۰۰۸: در اواخر ماه اوت، اولین رقابتهای وزنه برداری زنان در کابل برگزار شد.
۲۰۰۸: یاسین قادری "قهرمان تمامی افغانستان" شد.
۲۰۰۹: شکراله شکیلی برنده مسابقه آقای افغانستان گردید.
۲۰۱۰: محمد عارف سخی برنده مسابقه آقای افغانستان.
۲۰۱۰ (ژوئن) - محمد عارف سخی - برنده رقابت مستر افغانستان گردیده و کشته شد.
۲۰۱۰: در مسابقات قهرمانی پرورش اندام مردان آسیاجنوبی که در کاتماندومرکز نپال دایر گردید تیم بدنسازان افغان چهار مدال نقره و پنج مدال برنز را به دست آورد.
۲۰۱۱ جون: تیم ملی پرورش اندام افغانستان برنده هشتمین مسابقات قهرمانی پرورش اندام آسیا جنوبی گردید.